Style Selector
Layout Style
Boxed Background Patterns
Boxed Background Images
Color Scheme

Sekcja Klawesynu, Organów i Muzyki Dawnej

ISTNIEJĄCA OD 2005 r. SEKCJA ZOSTAŁA ROZWIĄZANA 31.08.2016. Poszczególne klasy przydzielone zostały do odpowiednich sekcji Wydziału Instrumentalnego.


Sekcja powołana została przez dyrektora Szkoły prof. Pawła Skrzypka w 2005 roku jako jednostka o charakterze międzywydziałowym wchodząca w strukturę Wydziału Instrumentalnego. Bazę dla powstania Sekcji stanowiła klasa klawesynu prowadzona przez wybitną klawesynistkę prof. Urszula Bartkiewicz. Aktywna działalność artystyczna i dydaktyczna prof. Bartkiewicz na polu muzyki dawnej, zbiegła się z intencją dyrektora Skrzypka, zakładającą zarówno nawiązanie do historii Szkoły i reaktywowanie działającej w okresie międzywojennym klasy organów, jak też wyjście naprzeciw aktualnym trendom i powołanie klas instrumentów historycznych.

Klasa organów powstała w Szkole jeszcze przed pierwszą wojną światową, w 1894 roku jako trzecia w kolejności klasa instrumentalna powołana przez ówczesnego dyrektora Szkoły, kompozytora i założyciela Filharmonii Warszawskiej Zygmunta Noskowskiego. Funkcjonowała w Szkole przez cały okres międzywojenny, aż do zlikwidowania placówki przez okupanta w 1942 roku. Po wojnie, wkrótce po wznowieniu działalności Szkoły pod dyrekcją Adama Wieniawskiego, wraz z przeprowadzoną na podstawie decyzji Ministerstwa Kultury i Sztuki likwidacją kursu wyższego w roku szkolnym 1947/48, ze względów lokalowych zlikwidowano również klasę organów, która przeniesiona została do struktury Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej. W ten sposób zamknięto w Szkole liczącą sobie niemal pół wieku tradycję kształcenia organistów.

Wraz z objęciem dyrekcji Szkoły w 2004 roku, pomimo bardzo trudnych wówczas warunków lokalowych, prof. Paweł Skrzypek nakreślił koncepcję reaktywacji klasy organów połączoną z dalszym rozwojem klasy klawesynu oraz powołaniem unikatowego w skali kraju kształcenia w dziedzinie muzyki dawnej. Koncepcja wypracowana wspólnie z prof. Bartkiewicz została zrealizowana szybko, bo już w 2005 roku. Prowadzona od połowy lat 90-tych przez prof. Bartkiewicz klasa klawesynu, organizacyjnie wyłączona została z Sekcji Fortepianu i wraz nowo utworzonymi klasami organów Marii Erdman oraz lutni Antona Biruli dała początek nowej Sekcji Klawesynu, Organów i Muzyki Dawnej. ZPSM im. F. Chopina w Warszawie jako pierwsza i jedyna w Polsce szkoła średnia rozpoczęła realizację 6-letniego cyklu nauczania gry na lutni jako instrumencie głównym, a od września 2010 r. także cykl 4-letni w zakresie instrumentów historycznych jako przedmiotów głównych. Kierownictwo Sekcji w 2005 roku objęła prof. Urszula Bartkiewicz, która położyła ogromne zasługi dla rozwoju kształcenia w zakresie muzyki dawnej na Bednarskiej. Po rezygnacji prof. Bartkiewicz z kierownictwa sekcji funkcję tę przejął lutnista Anton Birula.

Jeszcze w 2000 roku, dzięki staraniom ówczesnej dyrektor Szkoły Krystyny Bentkowskiej zakupiony został pierwszy instrument odpowiadający potrzebom przyszłej Sekcji – jednomanuałowy klawesyn Freda Bettenhausena, kopia osiemnastowiecznego instrumentu flamandzkiego. Co do pierwszej, reaktywowanej klasy organów – w pierwszym roku istnienia klasa Marii Erdman korzystała z instrumentów w pobliskich kościołach warszawskiego Starego Miasta. Dla potrzeb klasy Antona Biruli zakupiono w Holandii pierwszą lutnię. Dalsza rozbudowa sekcji zakładała stopniowe dołączanie specjalistycznych klas instrumentów historycznych. Dzięki entuzjazmowi i staraniom prof. Urszuli Bartkiewicz idea znalazła mocne poparcie w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz w Centrum Edukacji Artystycznej. Poparcie to zaowocowało szybkim wypracowaniem odpowiednich podstaw programowych i rozpoczęciem inwestycji w bazę etatową oraz instrumentarium Sekcji.

Od roku 2006 prof. Urszula Bartkiewicz i dyrektor Paweł Skrzypek rozpoczęli intensywne poszerzanie specjalizacji i rozbudowę kadry pedagogicznej Sekcji, połączoną z jednoczesną, konieczną rozbudową instrumentarium. Do współpracy zaproszeni zostali znakomici muzycy, należący do ścisłej czołówki polskich wykonawców muzyki dawnej na instrumentach historycznych Ewa Chmielewska (skrzypce barokowe), Jakub Kościukiewicz (wiolonczela barokowa), Michalina Jaxa (flet traverso), Karolina Koślacz (viola da gamba), Rafael Gabriel Przybyła (obój barokowy), Krzysztof Stenclel (róg naturalny), Anna Kowalska (lutnia, gitara barokowa) oraz Ewa Żołyniak-Adamska (skrzypce, orkiestra barokowa). Obok inicjującej powstanie Sekcji klasy prof. Urszuli Bartkiewicz otwarte zostały kolejne klasy klawesynu – najpierw klasa Małgorzaty Sarbak, później Barbary Brzezińskiej – oraz rozbudowane zostało instrumentarium klawesynowe. Do posiadanego już wcześniej flamandzkiego klawesynu Bettenhausena w 2009 roku dokupiono zamówiony we Frankfurcie dwumanuałowy klawesyn Christiana Fuchsa, kopię paryskiego instrumentu Henri Hemscha z 1751 roku, w 2010 roku współczesny klawesyn Kaufmanna i wiosną 2016 roku kolejny instrument Freda Bettenhausena, kopię historycznego instrumentu Ruckersa. Zgodnie z założeniami reaktywacji kształcenia organowego szybko rozwinięto klasy organów. Przede wszystkim, aby uniknąć odbywania lekcji w kościołach zakupione zostały dwa pierwsze ćwiczebne instrumenty elektroniczne holenderskiej firmy Johannus, w tym znakomity, 32-głosowy instrument o specjalnej dyspozycji barokowej. Obok klasy Marii Erdman otwarto kolejne klasy, których prowadzenie powierzono znakomitym organistom. Najpierw otwarta została klasa Piotra Grinholca, po czym dołączył świetny organista Archikatedry Św. Jana Piotr Rachoń, a nieco później także muzyk o europejskiej renomie, wybitny interpretator muzyki baroku prof. Marek Toporowski, który w ramach Sekcji zajął się również, obok Marii Erdman, klasą klawikordu. Nastąpiła konieczna rozbudowa instrumentarium organowego o instrumenty o trakturze mechanicznej. We wrześniu 2011 roku sprowadzone zostały z Drezna, zbudowane w 1990 roku 13-głosowe, piszczałkowe organy Rudolfa Böhma, które wraz z dwoma instrumentami Johannusa oraz wybudowanym w 2012 roku na zamówienie przez Krzysztofa Grygowicza pozytywem o stroju 415, w pełni spełniły nie tylko wymagania związane z reaktywacją tradycji organowych w szkole, ale też zaspokoiły potrzeby wykonawstwa muzyki dawnej. Dzięki wsparciu finansowemu z programów operacyjnych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz ze środków Centrum Edukacji Artystycznej zakupiono znakomite instrumentarium historyczne dla pozostałych klas Sekcji. Instrumenty klawiszowe uzupełnione zostały przez klawikord, tak bardzo polecany jako instrument domowy klawesynistom i oprganistom w okresie baroku. Obok historycznych instrumentów smyczkowych, w tym dwóch viol da gamba Sekcja zaopatrzona została w kolejne lutnie – w tym dwie teorby – flety traverso i inne instrumenty.

Dydaktyczne założenia sekcji podporządkowane zostały współczesnym, obowiązującym kanonom kształcenia muzycznego, jednakże z czasem wprowadzono dodatkową zasadę, nawiązującą do dawnych relacji mistrz-uczeń, szczególnie w odniesieniu do praktyki wspólnego koncertowania. W ten sposób zrodził się pomysł powołania mieszanego, nauczycielsko-uczniowskiego zespołu instrumentalnego, specjalizującego się w muzyce dawnej. Od nazwy ulicy, przy której zlokalizowana jest szkoła, zespół nazwano Collegium Musicum Bednarska. Wkrótce obok regularnego, szkolnego chóru powstał chór kameralny, którego trzon stanowili uczniowie różnych kierunków szczególnie pasjonujący się zarówno chóralistyką, jak i muzyką dawną. Tak powstał drugi zespół, nazwany Collegium Vocale Bednarska, działający pod kierunkiem chórmistrza szkoły i także wykonawcy muzyki dawnej Roberta Lawrence’a.

Rozpoczęcie działalności takiej, złożonej z dwóch zespołów grupy, będącej pewnego rodzaju unikatem w polskim szkolnictwie muzycznym, otworzyło możliwości wykonywania wielu różnych dzieł renesansowych i barokowych, a wśród nich, stanowiących ambitny cel artystyczny –  bachowskich kantat. Również z punktu widzenia dydaktyki muzyki dawnej trudno wyobrazić sobie poważniejszą i wspanialszą materię. Pomysł opracowania jednej kantaty rocznie mógł początkowo wydawać się nieosiągalny, a jednak zespół może poszczycić się konsekwencją w jego realizacji i – w efekcie – udziałem w wielu koncertach, wśród których wspomnieć należy o dwukrotnym udziale zespołu w cyklu kantatowym Uniwersytetu Warszawskiego. W Audytorium Maximum UW Collegium zaprezentowało sześć kantat. We wrześniu 2015 roku zespół wykonał trzy kolejne kantaty w koncertach w ramach Międzynarodowego Festiwalu „Szalone Dni Muzyki” w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej, a wiosną 2016 roku również zawarł jedną z kantat w programie koncertu danego na zakończenie Seminarium Bachowskiego na białostockim Wydziale Instrumentalno-Pedagogicznym Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina. W niektórych przypadkach, aby sprostać wymogom instrumentacyjnym oraz trudnym zadaniom stojącym przed chórem, do współpracy z Collegium zapraszani są zawodowi muzycy, wykonujący konkretne partie w niektórych utworach. Praktyka ta, wsparta finansowo przez Fundację Bednarska, dodała zespołowi blasku, poszerzyła jego możliwości repertuarowe i przesądziła o jego wyjątkowej specyfice.

Sekcja Klawesynu, Organów i Muzyki Dawnej bezpośrednio współpracowała z odbywającymi się corocznie w Szkole Letnimi Kursami Metodycznymi Muzyki Dawnej, organizowanymi we współpracy z Katedrą Klawesynu, Organów i Muzyki Dawnej Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. Ten największy w Polsce, międzynarodowy kurs poświęcony wykonawstwu historycznemu, kierowany przez prof. Urszulę Bartkiewicz i goszczący znakomitych wykonawców oraz nauczycieli z najbardziej renomowanych ośrodków europejskich, organizowany jest corocznie w Zespole Państwowych Szkół Muzycznych im. Fryderyka Chopina w Warszawie od 2010 roku, kiedy został tu przeniesiony z Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. Letnie Kursy Metodyczne Muzyki Dawnej prezentują szerokie spectrum form edukacyjnych i tematyki. Poza seminariami i warsztatami specjalistycznymi dla muzyków-instrumentalistów program kursu przewiduje mistrzowski kurs wokalny, warsztaty i seminarium poświęcone tańcowi dworskiemu, seminaria naukowe, seminaria i warsztaty uzupełniające, warsztaty ogólnorozwojowe i prezentacje artystyczne oraz zajęcia z takich dziedzin jak propedeutyka kompozycji barokowej, realizacja basso continuo, improwizacja, choreografia, prezentacja sceniczna, temperacja historyczna i strojenie klawesynu, psychoedukacja oraz profilaktyka i rehabilitacja aparatu ruchowego u muzyków i tancerzy. Tak szerokie spectrum tematyki oraz nadzwyczaj wysoki poziom kursu, a także współpraca wykładowców, miały ogromny wpływ na rozwój szkolnej Sekcji Klawesynu, Organów i Muzyki Dawnej.

W okresie działania nauczycielami Sekcji Klawesynu, Organów i Muzyki Dawnej byli:

Anton Birula – Kierownik Sekcji, lutnia, teorba, gitara barokowa
prof. Urszula Bartkiewicz – klawesyn
Barbara Brzezińska – klawesyn
Ewa Chmielewska–Zorzano – skrzypce barokowe
Maria Erdman – organy, klawikord
Piotr Grinholc – organy
Jakub Kościukiewicz – wiolonczela barokowa
Karolina Koślacz – wiola da gamba
Anna Kowalska – lutnia, teorba, gitara barokowa i XIX-wieczna
Michalina Jaxa-Stencel – flet traverso
Rafael Gabriel Przybyła – obój barokowy
Piotr Rachoń – organy
Małgorzata Sarbak – klawesyn
Krzysztof Stencel – róg naturalny
prof. Marek Toporowski – organy, klawesyn, klawikord
Leszek Wachnik – fagot barokowy
Ewa Żołyniak-Adamska – skrzypce, orkiestra barokowa

Skip to content